Τι είναι η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία;
Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (ΓΣΘ) αναπτύχθηκε από τον Δρ. Aaron T. Beck και αποτελεί από τις πιο διαδεδομένες μορφές ψυχοθεραπείας. Είναι ένα μοντέλο θεραπείας το οποίο έχει επιστημονικά τεκμηριωθεί από τουλάχιστον 2.000 έρευνες ενώ έχει αποδειχθεί αποτελεσματικό για πληθώρα ψυχικών διαταραχών και δυσκολιών. Βασικός στόχος της γνωσιακής συμπεριφορικής θεραπείας είναι ο θεραπευόμενος να αναπτύξει δεξιότητες ώστε να αλλάζει την δυσλειτουργική του συμπεριφορά, να αντιμετωπίζει με ψυχική ανθεκτικότητα προβληματικές καταστάσεις και κυρίως να μάθει να τροποποιεί τις αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό σε θετικές ώστε να μην δυσφορεί.
H ΓΣΘ βασίζεται στο γνωσιακό μοντέλο σύμφωνα με το οποίο οι γνωσίες (οι αλλιώς σκέψεις) του ανθρώπου για τον εαυτό του και τις καταστάσεις είναι αυτές που καθορίζουν τις συναισθηματικές του αντιδράσεις και την συμπεριφορά του. Συνεπώς η ερμηνεία που δίνει ο κάθε άνθρωπος στα γεγονότα της ζωής του ευθύνεται για το πώς αισθάνεται και συμπεριφέρεται και όχι το γεγονός αυτό καθαυτό. Αυτό εξηγεί και τον λόγο για τον οποίο οι άνθρωποι αντιδρούν διαφορετικά σε παρόμοια γεγονότα.
Τα τέσσερα βασικά συστήματα στα οποία επικεντρώνεται η ΓΣΘ είναι τα εξής : η σκέψη (ή αλλιώς γνωσία), το συναίσθημα, οι σωματικές αισθήσεις και η συμπεριφορά. Θεραπευτής και θεραπευόμενος, λειτουργώντας συνεργατικά και αξιοποιώντας τις τεχνικές του γνωσιακού μοντέλου επιδιώκουν αλλαγές στα παραπάνω επίπεδα. Στοχεύοντας σε μονιμότερη αλλαγή στη διάθεση και την συμπεριφορά, ο γνωσιακός θεραπευτής επιδιώκει την τροποποίηση των «βαθύτερων γνωσιών», των λεγόμενων πυρηνικών πεποιθήσεων του ανθρώπου για τον εαυτό, τον κόσμο και για τους άλλους ανθρώπους.
Σε τι διαφέρει η Γνωσιακή Συμπεριφορική από άλλα μοντέλα;
Σε αντίθεση με άλλα μοντέλα ψυχοθεραπείας η ΓΣΘ έχει χρονικά περιορισμένη διάρκεια και επικεντρώνεται στα προβλήματα που έχει ο θεραπευόμενος στο παρόν. Φυσικά για να αναλυθούν τα προβλήματα του «εδώ και τώρα» γίνονται γέφυρες με το παρελθόν, διερευνάται το αναπτυξιακό ιστορικό καθώς και η έναρξη των δυσλειτουργικών πεποιθήσεων και συμπεριφορών στην παιδική ηλικία.
Ακόμη η ΓΣΘ πρόκειται για ένα δομημένο μοντέλο, με την έννοια ότι θεραπευτής και θεραπευόμενος φτιάχνουν από κοινού το «σχέδιο δράσης», θέτουν συγκεκριμένους στόχους και χρησιμοποιώντας συμπεριφορικές στρατηγικές εργάζονται για να τους επιτύχουν. Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία δίνει έμφαση στην συνεργασία και την ενεργό συμμετοχή. Συνεπώς από την μία πλευρά ο θεραπευτής καθοδηγεί και εκπαιδεύει τον ασθενή ώστε να γίνει «θεραπευτής του εαυτού του» και από την άλλη πλευρά ο θεραπευόμενος εξασκείται να παρατηρεί τον εαυτό του και να εφαρμόζει τις δεξιότητες που έχει μάθει σε καταστάσεις της καθημερινής ζωής.
Σε ποιους απευθύνεται η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία;
Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία έχει προσαρμοστεί ώστε να είναι αποτελεσματική σε άτομα όλων των ηλικιών, από προσχολικούς θεραπευόμενους μέχρι και ηλικιωμένους. Επίσης, έχει αξιολογηθεί εκτεταμένα από τότε που δημοσιεύθηκε η πρώτη μελέτη για αυτή το 1977, σε ένα ευρύ φάσμα ψυχιατρικών διαταραχών, ψυχολογικών προβλημάτων και ιατρικών προβλημάτων με ψυχολογικούς παράγοντες.
Ως εκ τούτου έχει φανεί αποτελεσματική:
1) Στις παρακάτω ψυχιατρικές διαταραχές:
- Μείζων καταθλιπτική διαταραχή
- Διαταραχές ύπνου- αφύπνισης
- Σεξουαλικές δυσλειτουργίες
- Αγχώδεις διαταραχές
- Διαταραχές πρόσληψης τροφής
- Διαταραχές προσωπικότητας
- Διπολική διαταραχή (σε συνδυασμό με φαρμακευτική αγωγή)
- Σχιζοφρένεια (σε συνδυασμό με φαρμακευτική αγωγή)
2) Σε ψυχολογικά προβλήματα όπως:
- Προβλήματα ζευγαριών
- Περιπεπλεγμένο πένθος
- Διαχείριση θυμού
- Άγχος φροντιστή
3) Και τέλος σε πλήθος ιατρικών προβλημάτων όπως:
- Ημικρανία
- Σωματόμορφες διαταραχές
- Εμβοές
- Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου
- Σύνδρομο χρόνιας κόπωσης
- Παχυσαρκία
- Υπέρταση
Πηγές
Πηγές:
-Beck, J. (2016). Εισαγωγή στην γνωστική συμπεριφορική θεραπεία. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη.
– Westbrook, D., Kennerly, H., & Kirk, J. (2012). Εισαγωγή στη γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία: τεχνικές και εφαρμογές. Αθήνα: Εκδόσεις Πεδίο.
– Understanding CBT. Ανακτήθηκε από: https://beckinstitute.org/about/understanding-cbt/